جمع بندی نقدعلی از داستان قابله سرزمین من

جمله ها تراش خورده اند.

این شاید بارزترین خصوصیت داستان قابله سرزمین من باشد.

دست خودم نیست! بیش از حد به تکنیک داستان توجه می کنم و این توجه خیلی وقت ها گریبانم را گرفته است و از اصل ماجرا دور افتاده ام.

به خودم باشد می گویم اصل ماجرا تکنیک است و پرداخت داستان اما می دانم که نباید این طور به موضوع نگاه کرد.

بنابراین از نظر من، ویژگی جذاب و قابل توجه این داستان، پرداخت مناسب ظاهری و توجه ویژه  براهنی به ساختار جملاتی است که به کار می گیرد.

داستان با دو جمله طولانی آغاز می شود که هر کدام به اندازه یک پاراگراف کشیده شده اند و کم کم نویسنده به سوی جمله های کوتاه و تیز گرایش پیدا می کند. به نظر می رسد روی تک تک جمله ها، به دقت کار شده است و دقیق ترین عبارات برای رساندن مفاهیم به خدمت نویسنده آمده اند.

دومین خصویت تکنیکی قابله سرزمین من، عنصر روایت است.

در بسیاری از نوشته ها می بینیم که روایت اول شخص مفرد، پس از مدت کوتاهی به خستگی و ملال انگیزی می رسد و توان بازگویی درون داستان را ندارد. اما شناخت مناسب براهنی از روایت و آشنایی فراتر از انتظار او از درونیات یک زن، این داستان کوتاه را به گونه ای قابل قبول از روایت تبدیل کرده است و همین روایت است که تا مدتی بر ذهن خواننده تاثیر می گذارد.

نکته دیگر این داستان، خیال انگیز بودن قسمت پایانی آن است.

شاید اگر منطق داستان از ابتدا این گونه بود که اتفاقات عجیب و غریب در آن به وقوع می پیوست، نیمه پایانی داستان و ماجرای زایمان غیر طبیعی انتهایی آن، توجه را جلب نمی کرد. اما ورود ناگهانی داستان به دنیایی تاریک، مرموز، ناشناس و خشن، حس خواننده را به سرعت و در چند خط عوض می کند.

این مرموزی و سرگردانی، با رویدادی خارق العاده ادامه می یابد و پایانی آرام و بازگشتن ناگهانی به دنیای عادی، اتفاقات داستان را در وجود خواننده ته نشین می کند.

نگاه با نشاط و روشنفکرانه زن و شوهر به دنیا کمی نا مانوس است. البته این ایرادی است که به بسیاری از هم نسلان براهنی وارد می شود و نمونه بارز آن، شاهکار علی محمد افغانی، شوهر آهو خانم است. در آن جا نیز جملاتی از دهان یک نانوای کرمانشاهی و سنتی بیرون می آید که به روزترین بحث های شناختی و معرفتی آن دوران است. در این داستان نیز نگاه و برخورد شخصیت های داستان با جهان و روابط انسانی، کمی با جایگاه و موقعیت آن ها فاصله دارد. شاید بتوان یکی از علت های این امر را گرته برداری نا مناسب داستان نویسان ایرانی از نویسندگان کلاسیک غرب دانست. رویکرد اجتماعی و بومی نویسندگان کلاسیک در غرب با اظهارنظرها و نگاه های شخصیت های داستان، هماهنگی داشت. اما به نظر می رسد الزام همنسلان براهنی به استفاده از موقعیت های بومی و غیر ویژه، نتوانسته است نسبت مناسبی با دلبستگی های روشنفکرانه، آرمانگرایانه و فلسفی آنان پیدا کند و یکسان نبودن دغدغه های مردم کوچه و بازار با افکار آن ها خواه ناخواه این مشکل را به وجود آورده است.در یک کلام، قالب مردم عادی برای بیان دغدغه های روشنفکرانه براهنی کمی کوچک است.

قابله سرزمین من، در مجموع یکی از درخشان ترین آثار براهنی در مقام داستان نویسی است و به لحاظ تکنیکی و مفهومی قابل بررسی و قابل ستایش است.
                                                                                            نقدعلی